Üniteryen Hristiyanlar Üçlü Birliği yani Teslis Doktrinini reddederler. İsa Mesih’in Tanrı olmadığına ve tam anlamıyla insan bir Mesih peygamber olduğuna inanırlar. Aynı zamanda İsa Mesih’in doğumundan önce var olduğuna da inanmazlar.
Peki Üniteryen Hristiyanlar tam olarak neye inanıyor? Bu gerçekten de güzel bir soru. Şunu söylemeliyim ki tüm Üniteryenlerin inandığı bazı temel inançlar vardır. Tabii kişiler ve gruplar arasında bazı ufak inanç farklılıkları olabiliyor. Bu tıpkı Ortodoks Hristiyanlıkta olduğu gibidir. Eğer Ortodoksların neye inandığını sorarsanız tabii ki bazı ortak inançlarını duyacaksınız; Teslis, İsa’nın dirlişi ve bu tarz şeyler. Ama bir Roman Katolik’e, Grek Ortodoks’a, Presbiteryen’e veya Metodist’e sorarsanız… Her birinin farklı inançları vardır ama temelde benzer temel inançlara sahiptirler. Aynı şey Biblical Üniteryenler için de geçerlidir. Bizim de çok temel ortak inançlarımız vardır. Peki bu inançlar nedir? Aslında bizi tanımlayan iki kelimeye bakarsanız görebilirsiniz. “Biblical” ve “Üniteryen”. O halde “Üniteryen” kelimesi ile başlayalım. 325 yılında gerçekleşen İznik Konsilinde Teslisci olmamak çok tehlikeliydi. 325’deki Konsilden Reform hareketine kadar ve hatta Reformdan sonra bile Üçlü Birlik inancını reddeden bir çok insan idam edildi. Tabii her birisi farklı eller tarafından idam edildi. Ama her birisi idam edildi, sürgün edildi ve bazıları işlerinden kovulup zulme uğradı. Bu yüzden Üçleme dominant oldu ve bazı durumlarda ise insanların inanabileceği tek şey oldu. Reform hareketinde Protestanlar ve Katolikler bir savaş halindeydi ve tüm bu süreçte Francis S, Michael Servetus gibi adamlar çıktılar ve Kutsal Kitapta Üçlü Birlik öğretisinin olmadığını söylediler. O dönem içerisinde inançlarını düzenlediler. 1673 yılında Henry Hedworth “Üniteryen” kelimesini ilk kez yazılı dilde kullandı. O, kendisini Tesliscilerden ayırmak için “Üniteryen” kelimesini kullandı ve o zamandan bu yana bu kelime kullanılıyor. Teslisciler tek bir Tanrı’ya inandıklarını söylerler ama aslında üç kişilikteki tek bir Tanrı’ya inanmaktadırlar. Eğer bir teslisci ile konuşursanız veya bu inancı öğrenmek isterseniz Teslis şudur;
Baba Tanrı’dır, Oğul Tanrı’dır, Kutsal Ruh Tanrı’dır ve üçü tek bir Tanrı’yı oluşturur.
Ve Üniteryenler de der ki; “Bizler bunun doğru olduğuna inanmıyoruz. Sadece tek bir tane Tanrı vardır.” Yani Üniteryenler sadece tek bir Tanrı olduğuna inanır. Üniteryen kelimesi Reform zamanında kullanıldığı anlamda kullanılmaktadır. Eğer Üniteryen Hristiyanların neye inandığına bakacaksak bunun için “Üniteryen” kelimesinin olduğu perspektiften bakmalıyız.
Tanrı inancımız
Pekala öncelikle tek bir Tanrı’nın olduğu ile başlıyoruz. Bu tek Tanrı, Efendi İsa Mesih’in Babasıdır. O Göğün ve Yerin yaratıcısıdır. O, yüce bir varlıktır. Hiçbir şey ondan daha büyük veya güçlü değildir. Kutsal Kitaba göre onun ismi YHVH’dir. O, İsa Mesih’in yaratıcısıdır ve Hristiyanların da Babasıdır. Bu, Üniteryen Hristiyanların Tanrı inancıdır.
İsa Mesih hakkında neye inanıyoruz?
İsa Mesih’in Tanrı tarafından yaratıldığına inanıyoruz. İsa Mesih’in tam olarak insan olduğuna inanıyoruz. Tıpkı Tanrı’nın Adem’i yaratması gibi ve Adem’e “Tanrı’nın oğlu” dendi. İsa Mesih de Tanrı tarafından yaratılmıştır ve o, Tanrı’nın biricik Oğludur. İsa Mesih bir insan ve bakire Meryem’den doğdu. Günahsız bir yaşam yaşadı. Çarmıhta insanlığın günahı için öldü ve Tanrı onu üçüncü günde ölümden diriltti. Ve şimdi Tanrı’nın sağında oturuyor ve gelecekte bir gün Dünya’ya geri gelecek ve Armageddon savaşında savaşacak. Aynı zamanda insanlığın yargıcı olacak. Biz Üniteryen Hristiyanlar İsa hakkında buna inanıyoruz.
Yani elimizde Tanrı kavramı ve İsa Mesih var.
Ya Kutsal Ruh?
Pekala Kutsal Ruh biraz daha karışıktır ve anlaması biraz daha zaman alacak. Basitçe, temel inançlarımızdan birisidir. Tanrı’nın bir çok ismi olduğu gerçeğine hepimiz alışkınızdır. O’na YHVH, Kaya, Eskiden beri var olan… dendi. Görüyorsunuz O’nun çok fazla farklı ismi var. Tüm bu isimler O’nunla alakalı bir özelliği anlatır. Mesela Tanrı, Eskiden beri var olan olarak anıldı çünkü O ebedidir. O herkesten önce de vardı demek bu. Tanrı’nın isimlerinden birisi de İsrail’in Kutsalı’dır. Neden böyle çağrıldı? Çünkü o çok kutsaldı. O’nun bir diğer ismi de “Kutsal Ruh” dur ve tüm bunları hatırlayınca bu çok mantıklı oluyor. Çünkü Tanrı Kutsaldır ve Tanrı Ruhtur. Ve eğer Tanrı Kutsalsa ve Tanrı ruhsa; Tanrı’nın doğası da Kutsal Ruh’tur.
Kutsal Kitapta Tanrı, insanları güçlendirmek istediğinde yaptığı şey onlara kendi doğasından biraz vermektir. Hristiyanlar yeniden doğma konusunda bilirsiniz ebeveynlerin doğası çocuğa geçer. Mesela küçük bir köpeğe bakın ve o köpek olan ailesinin doğasına sahiptir. Kedi yavruları da kedi olan ailelerinin doğasına sahiptir ve Fiziksel olarak insanlar da kendi ebeveynlerinin doğasına sahiptir. Hristiyanların Babası olan Tanrı ise yeniden doğan çocuklarına kendi doğasından birazcık verir. Tanrı kutsal olandır ve birisine kendi doğasından verdiği zaman bu doğaya Kutsal Ruh denir. Bunu bizler tüm Eski Ahitte de görüyoruz. Tanrı kendi ruhunu başkalarının üzerine koyuyor. Davut’u hatırlayın. Bet-Şeva ile günah işleyip Uriya’yı öldürtmüştü. Sonra çok endişelenmişti çünkü Davut Tanrı ile yürüyen bir adamdı. Tanrı ona doğasından vermişti ve büyük işler başarmasını sağladı. Tanrı’dan vahiyler alıyordu.
Peki Davut, 51.Mezmurda nasıl dua etti?
“Tanrım, Kutsal Ruhunu benden alma” dedi.
Bu Tanrı’nın hediye olarak verdiği kendi doğasıdır. Harika işler yapmasını sağlayan bir güçtü ve bunu benden alma dedi. Elçilerin İşleri 2.bölüm; Pentekost gününde Petrus kalabalığa şunları demişti.
“Tövbe edin, her biriniz İsa Mesih’in adıyla vaftiz olsun. Böylece günahlarınız bağışlanacak ve Kutsal Ruh armağınını alacaksınız.”
Tanrı’nın doğası bir armağandı. Yani Üniteryen Hristiyanlar Kutsal Ruh’un ayrı bir kişi olduğuna inanmıyor. Biz inanıyoruz ki Kutsal Ruh bağlama göre bazı metinlerde Tanrı hakkındadır ve onun farklı bir ismidir. Yaratılış 1’de “Elohim” i okuyunca, Yaratılış 4’de “YHWH” yi okuyunca, Daniel onu “Eskiden beri var olan” olarak çağırınca kafamız karışmıyor. Ve bu isimleri görünce “Dur bir dakika burada üç ayrı kişi olmalı” demiyoruz. Yani tamamen anlıyoruz. Bağlama baktığımızda ve Tanrı, Kutsal Ruh olarak çağrıldığında bunun Tanrı olduğunu anlıyoruz. Ve Tanrı insanlara doğasından hediye olarak verip güçlendirdiğinde de biliyoruz ki bu Kutsal Ruhtur. Yani bu Üniteryenliktir. Bizler tek bir Tanrı’ya, bir tane Efendi İsa Mesih’e ve Kutsal Ruh armağanına inanıyoruz.
“Biblical” kısmı nedir?
Söylediğim gibi Üniteryenler çok zor zamanlar geçirdiler çünkü çoğunluk Teslis taraftarıydı ve Üniteryenler sürekli olarak Zulme uğradılar. 19.yy’ın ortalarında kilisede çok zayıftılar ve bu arada aynı şey Üniversalist kilisesine de oldu ve 19.’yy’ın ortalarında zayıf bir kilise olarak zulüm gördüler. 1961’de Üniteryen kilisesi Reformdan bu yana bu klasik olarak bu isimle bilinirken; Üniversalist kilisesinin ismi ile eridi. 1961’de Üniteryen ve Üniversalist olarak iki ayrı ismin var olması yerine “Üniteryen Üniversalist” ismi var oldu. Üniversalistlerin bu ismi alması çok kötüydü çünkü bu her şeyi kafa karıştırıcı hale getirdi. Üniteryen Üniversalistler Kutsal Kitabın çevresindeki bir topluluk değildir ve hatta Kutsal Kitaba inanmazken Üniteryen Üniversalist olabiliyorsunuz ama Kutsal Kitaba inanmazken Biblical Üniteryen olamazsınız. Bizler Biblical Üniteryeniz ve Kutsal Kitabın Tanrı’nın sözü olduğuna inanırız. Tanrı, onu yazanlara konuştu ve bu kitabı yazdılar. Kitap orijinal formu ile verildi ve hatasızdır. Mükemmeldir ve doğrudur. Kutsal Kitap uygun bir şekilde çevrildiğinde kesin olarak doğrudur. İnancımızı ona bağlayabiliriz ve İsa Mesih’in ölümden dirilişine ve Efendi oluşuna inanarak sonsuz yaşama kavuşabiliriz. Biblical Üniteryen, Kutsal Kitabın Tanrı’nın sözü olduğuna inanan ve güvenen kişidir. Tanrı sizi kutsasın.